اثر مقادیر نیتروژن و الگوی کشت مخلوط ردیفی بر کمیت و کیفیت علوفه جو (Hordeum vulgare) و نخود فرنگی (Pisum sativum) و نسبت برابری زمین

سابقه و هدف کشت مخلوط، عمل کشت دو یا چند گیاه زراعی در یک مکان و در یک زمان، یک روش قدیمی و معمول کشت گیاهان به‌منظور استفاده بیش‌تر از منابع قابل دسترس موثر بر رشد است. در تیمارهای مختلف کشت مخلوط معمولا وزن خشک علوفه، درصد ماده خشک، پروتئین خام، فیبر قابل حل در شوینده خنثی و کربوهیدرات‌های محلول در آب نسبت به کشت خالص بهبود می‌یابد. هدف از این مطالعه تعیین کمیت و کیفیت علوفه تولیدی در کشت خالص و مخلوط جو و نخود فرنگی و همچنین نسبت برابری زمین بود. مواد و روش‌ها آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس در سال زراعی 1391-1390 اجرا شد. عامل کشت مخلوط در پنج سطح شامل کشت خالص جو، کشت خالص نخود فرنگی، کشت مخلوط نواری یک ردیف جو و یک ردیف نخود فرنگی، کشت مخلوط نواری دو ردیف جو و دو ردیف نخود فرنگی، کشت مخلوط نواری سه ردیف جو و سه ردیف نخود فرنگی و میزان نیتروژن در چهار سطح شامل عدم مصرف و مصرف 25، 50 و 75 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بود. تاریخ کاشت 15 آذر ماه 1390 و تاریخ برداشت شش اردیبهشت ماه 1391 بود. صفات مورد مطالعه شامل عملکرد علوفه خشک، درصد پروتئین، درصد ماده خشک قابل هضم، درصد کربوهیدرات‌های محلول در آب، درصد فیبر غیر قابل ‌حل در شوینده‎های اسیدی، درصد خاکستر و عملکرد پروتئین بود. برای تجزیة آماری داده‌ها از نرم‌افزار Ver. 9.1.3 SAS و برای مقایسة میانگین‌ها از آزمون حداقل تفاوت معنی‌دار (LSD) در سطح احتمال پنج درصد استفاده شد. یافته‎ها نتایج نشان داد که عملکرد علوفه خشک در سطح یک درصد تحت تأثیر کشت مخلوط، نیتروژن و کشت مخلوط × نیتروژن قرار گرفت. اثر کشت مخلوط بر درصد پروتئین، درصد ماده خشک قابل هضم، درصد کربوهیدرات‌های محلول در آب، درصد فیبر غیر قابل‌ حل در شوینده‎های اسیدی، درصد خاکستر و عملکرد پروتئین در سطح یک درصد معنی‌دار شد. درصد پروتئین و خاکستر و همچنین عملکرد پروتئین تحت تأثیر مصرف نیتروژن قرار گرفت. حداکثر وزن خشک علوفه با 51/14 و 3/14 تن در هکتار مربوط به تیمار کشت خالص جو با مصرف 75 و 50 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار و حداقل آن با 76/3 تن در هکتار مربوط به تیمار کشت خالص نخود فرنگی بدون مصرف نیتروزن بود. تیمار کشت خالص نخود فرنگی دارای بیش‌ترین درصد پروتئین، درصد ماده خشک قابل هضم، درصد کربوهیدرات‌های محلول در آب و درصد خاکستر و کم‌ترین درصد فیبر غیرقابل‌حل در شوینده‎های اسیدی بود. عملکرد پروتئین در تیمار کشت خالص جو بیش از بقیه تیمارها بود. مصرف نیتروژن باعث افزایش درصد پروتئین، درصد خاکستر و عملکرد پروتئین شد. نسبت برابری زمین در تیمارهای کشت مخلوط کم‌تر از یک بود. نتیجه‌گیری تیمار کشت خالص جو همراه با مصرف نیترو ژن بهتر از تیمارهای دیگر از نظر وزن خشک علوفه بود در حالی که تیمار کشت خالص نخود فرنگی بدون مصرف نیتروژن حداقل عملکرد را تولید کرد. تیمار کشت خالص نخود فرنگی از نظر صفات کیفی به‎جز درصد خاکستر بهتر از کشت خالص جو و تیمارهای کشت مخلوط بود. در تمام تیمارهای کشت مخلوط نسبت برابری زمین کم‌تر از یک بود لذا، کشت مخلوط برتری بر تیمارهای کشت خالص نشان نداد.